नायट्रोजन पुरवठा करणारी जैव खते रायझोबियम आणि अॅझाटोबॅक्टर

नायट्रोजन पुरवठा करणारे जैव खते रायझोबियम आणि अॅझाटोबॅक्टर – जैव खते हे विशिष्ट प्रकारच्या जीवाणूंचे विशिष्ट माध्यम, कोळसा, माती किंवा शेणखत यांचे मिश्रण आहे, ज्यामुळे वातावरणातील नायट्रोजन वनस्पतींना स्थिर करून किंवा त्याचे अघुलनशील फॉस्फरसमध्ये रूपांतरित करून उपलब्ध होते. वनस्पती जैव खते हे रासायनिक खतांना पर्याय नसून ते पूरक आहेत. त्यांचा वापर करून रासायनिक खतांची १/३ प्रमाणात बचत होते.

नायट्रोजन पूरक सेंद्रिय खते :

1. रायझोबियम
   हा जीवाणू सर्व शेंगा पिकांच्या मुळांमध्ये लहान गाठींमध्ये आढळतो आणि सोयाबीन आणि भुईमूग यांसारख्या तेलबिया पिकांच्या मुळांमध्ये आढळतो, जो सहजीवन म्हणून कार्य करतो, वनस्पतींना वातावरणात उपलब्ध नायट्रोजन प्रदान करतो.
   रायझोबियम जिवाणू वेगवेगळ्या पिकांसाठी वेगवेगळे असतात. त्यामुळे बीजप्रक्रियेसाठी त्याच पिकाची संस्कृती वापरावी.
2. अॅझाटोबॅक्टर
   हा एक प्रकारचा जीवाणू देखील आहे जो जमिनीत वनस्पतीच्या मुळांच्या पृष्ठभागावर मुक्तपणे राहतो, ऑक्सिजनच्या उपस्थितीत वातावरणातील नायट्रोजनचे अमोनियामध्ये रूपांतर करतो आणि वनस्पतींना उपलब्ध करतो. याच्या वापरामुळे पिकांच्या उत्पादनात 10-15 टक्के वाढ होते. हे सर्व तेलबिया, तृणधान्ये आणि भाजीपाला पिकांमध्ये वापरले जाऊ शकते.