Solar System Types : सूर्यमालेचे चार प्रकार कोणते? जाणून घ्या त्यांचे पृथ्वीशी नाते
एका दशकाहून अधिक काळ विश्वाचा अभ्यास करून, शास्त्रज्ञांनी ग्रहांच्या प्रणालींचे वर्गीकरण केले आहे. या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की पृथ्वीची ग्रह प्रणाली म्हणजेच आपली सौर यंत्रणा ही या वर्गीकरणातील ग्रह प्रणालीची दुर्मिळ श्रेणी आहे आणि त्यामुळेच आजपर्यंत यासारखी कोणतीही ग्रह प्रणाली सापडलेली नाही.
आपली सूर्यमाला अद्वितीय आहे. पण पूर्वीच्या शास्त्रज्ञांना असे वाटायचे की विश्वातील सर्व सूर्यमाला सारखीच असली पाहिजेत, पण जसजशी नवीन ग्रह प्रणालींची माहिती आली, तसतशी आपली सौरमाला काहीशी अनोखी आहे, असे त्यांना आढळून आले. बर्न आणि जिनिव्हा विद्यापीठातील नॅशनल सेंटर ऑफ कॉम्पिटन्स इन रिसर्च आणि प्लॅनेट से या दोन्ही अभ्यासांनी याची पुष्टी केली आहे, जे खगोलशास्त्र आणि खगोल भौतिकशास्त्र जर्नलमध्ये प्रकाशित झाले आहे.
गेल्या अनेक वर्षांपासून, खगोलशास्त्रज्ञांना असे आढळून आले आहे की सूर्यमालेच्या बाहेरील ग्रह प्रणालींच्या निरीक्षणात ग्रहांचा आकार आणि वजन त्यांच्या शेजाऱ्यांसारखे आहे. पण आपल्यासारख्या दोनच प्रकारच्या ग्रह प्रणाली आहेत की ज्यात सर्व ग्रह समान आकाराचे आहेत हे ठरवता येत नव्हते. म्हणून संशोधकांनी एक फ्रेमवर्क तयार केला ज्यामध्ये एकाच प्रकारच्या प्रणालीतील ग्रहांची समानता किंवा फरक निश्चित केला गेला आणि या प्रयत्नात त्यांना चार प्रकारच्या सौर यंत्रणा किंवा ग्रह प्रणाली सापडल्या.
संशोधकांनी हे चार वर्गांमध्ये विभागले, समान, क्रमबद्ध, विरोधी किंवा मिश्र, समान संरचनेच्या प्रणालींमध्ये, ग्रहांचे वस्तुमान शेजारच्या ग्रहांसारखे असतात. साधारणपणे, जसे ग्रह सूर्यापासून दूर जातात तसतसे त्यांचे वजन वाढू लागते, जसे आपल्या सौरमालेत होते. अनियमित किंवा विरोधी क्रमाने, ग्रहांचे वजन अंतरासह कमी होते आणि मिश्रित, प्रत्येक ग्रहाचा आकार खूप भिन्न असतो.
ग्रहांची त्रिज्या, घनता, पाण्याचे प्रमाण यासारख्या इतर घटकांवरही ग्रह प्रणालीची बाह्यरेखा हा प्रकार लागू केला जाऊ शकतो, असे संशोधकांचे म्हणणे आहे. पण प्रश्न असा पडतो की कोणत्या प्रकारची रचना (Structure of Planetary system) ग्रहांच्या प्रणालींमध्ये भरपूर दिसते. संरचनेच्या निर्मितीमध्ये कोणते घटक भूमिका बजावतात आणि कोणते नाही. संशोधक म्हणतात की त्यांच्याकडे काही उत्तरे असू शकतात.
संशोधकांनी सांगितले की त्यांचे परिणाम असे सूचित करतात की समान ग्रह प्रणाली सर्वात सामान्यपणे आढळणारी रचना आहे. 10 पैकी 8 ग्रह या प्रणालीचे आहेत. हेच कारण आहे की सुरुवातीला केपलर मोहिमेत अशाच प्रकारच्या प्रणाली सर्वात जास्त दिसल्या. त्याच वेळी, धक्कादायक गोष्ट अशी होती की ऑर्डर केलेली ग्रह प्रणाली ही दुर्मिळ सापडलेली प्रणाली आहे ज्यामध्ये आपली सौर प्रणाली देखील समाविष्ट आहे.
संशोधकांना असे संकेत मिळाले आहेत की वायू, धूळ आणि इतर पदार्थ ज्यापासून ग्रहांच्या डिस्कमधून ग्रह तयार होतात, त्यांची मोठी भूमिका आहे. जेथे अशा ग्रह प्रणाली कमी वस्तुमानाच्या लहान चक्रांपासून तयार होतात, दुसरीकडे, अनेक जड घटकांसह प्रचंड जड चक्र अधिक नियमित (Similar Planetary System) किंवा अनियमित प्रणालींमध्ये (Ordered Planetary Systems ) तयार होतात. मिश्रित ग्रह प्रणाली मध्यम आकाराच्या चकतीपासून तयार होतात.
India’s World CEO : गुगल-यूट्यूबसह ‘या’ कंपन्यांमध्ये भारतीय वंशाचे सीईओ
