Mushroom Farming : कमी खर्चात अनेक पटींनी नफा देणारी शेती, परदेशातही प्रचंड मागणी

मशरूमची लागवड करून शेतकरी कमी खर्चात अधिक नफा कमवू शकतात. प्रशिक्षणासोबतच सरकार शेतीसाठी बियाणांवर अनुदानही देते.
गेल्या काही काळापासून भारतात मशरूमची मागणी वाढत आहे. मशरूम ही परदेशी भाजी असली तरी भारतीयांमध्ये ती खूप लोकप्रिय झाली आहे. हेच कारण आहे की गेल्या दशकापासून त्याचे उत्पादन लक्षणीय वाढले आहे. मशरूम जेवणाची चव वाढवतानाच शेतकऱ्यांसाठी वरदानही ठरत आहे.
हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड, पंजाब, हरियाणा, उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, तामिळनाडू, कर्नाटक आणि तेलंगणासह भारतातील विविध राज्यांमध्ये शेतकरी मशरूमच्या लागवडीतून चांगला नफा कमावत आहेत. त्याचे पीक कमी जागेत आणि कमी वेळेत तयार होते. विशेष म्हणजे मशरूम लागवडीचा खर्च खूपच कमी असतो आणि नफाही अनेक पटींनी असतो. जर तुम्ही शेतकरी असाल तर मशरूमची लागवड फायदेशीर ठरू शकते.

भारतात उगवलेल्या जाती : Indian mushroom
भारतात मशरूमला कुकरमुट्टा, खुंभी, गुच्छी, भामोडी या नावांनी ओळखले जाते. जगभरात खाद्य मशरूमच्या सुमारे 10,000 प्रजाती आढळतात, त्यापैकी केवळ 70 प्रजाती लागवडीसाठी योग्य मानल्या जातात. भारतातील हवामानानुसार प्रामुख्याने 5 प्रकारच्या खाद्य मशरूमची लागवड केली जाते.
व्हाईट बटण मशरूम, धिंगरी (ऑयस्टर) मशरूम, दुधाळ मशरूम, पेडिस्ट्रा मशरूम, शिताके मशरूम

व्हाईट बटन मशरूम : White Button Mushroom :
बटन मशरूमला भारतात सर्वाधिक मागणी आहे आणि त्याची किंमतही जास्त आहे ज्यामुळे तुम्ही चांगला नफा कमवू शकता. S-11, TM-79 आणि Horst U-3 या व्हाईट बटन मशरूमच्या बियांची भारतात लागवड केली जाते. सुरुवातीला, बटण मशरूमसाठी 22-26 अंश सेल्सिअस तापमान आवश्यक आहे. बुरशीच्या प्रादुर्भावानंतर, केवळ 14-18 अंश सेल्सिअस तापमान योग्य आहे. हवेशीर खोलीत, शेडमध्ये, झोपडीत किंवा झोपडीत हे सहज उगवता येते.

धिंगरी (ऑयस्टर) मशरूम : याची वर्षभर लागवड करता येते. ते 2.5 ते 3 महिन्यांत तयार होते. 20 ते 30 अंश सेल्सिअस तापमान योग्य आहे. 10 क्विंटल मशरूम पिकवण्यासाठी एकूण 50 हजार लागतात.

दुधाळ मशरूम : ही उन्हाळी मशरूम आहे. ज्याचा आकार मोठा आहे. राज्यांच्या हवामानानुसार मार्च ते ऑक्टोबर या कालावधीत दुधाळ मशरूमची लागवड योग्य असते.

पेडिस्ट्रा मशरूम : पेडिस्ट्रा मशरूम हा उच्च तापमानात वेगाने वाढणारा मशरूम आहे. त्याच्या वाढीसाठी 28-35 अंश सेल्सिअस अनुकूल तापमान आणि 60-70 टक्के आर्द्रता आवश्यक आहे. अनुकूल परिस्थितीत ते ३ ते ४ आठवड्यांत तयार होते.

शिताके मशरूम : यामध्ये उच्च दर्जाचे प्रथिने आणि जीवनसत्त्वे असतात. जगातील एकूण मशरूम उत्पादनाच्या बाबतीत ते दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. साल आणि किन्नूच्या झाडाच्या भुसावर तुम्ही ते वाढवू शकता.

मशरूम लागवडीची तयारी :
मशरूमची लागवड सर्व बाजूंनी बंद ठिकाणी केली जाते. यासाठी तुम्ही झोपडी बनवू शकता. 30 Χ22Χ12 झोपडी बनविण्यासाठी सुमारे 30 हजार रुपये खर्च येतो.

मशरूम लागवडीसाठी कंपोस्ट कसे बनवायचे?
मशरूमच्या लागवडीमध्ये कंपोस्ट खत हे सर्वात महत्वाचे आहे. ते तयार करण्यासाठी गव्हाच्या पेंढ्याचा वापर केला जातो. गव्हाच्या पेंढ्यात योग्य प्रमाणात फॉर्मेलिन, बेवास्टीन मिसळले जाते. पेंढा भिजला आहे. त्यानंतर त्यात चिकन बीट, युरिया, गव्हाचा कोंडा घालून मिक्स करून १ आठवडा राहू द्या. 1 आठवड्यानंतर, त्याचे तापमान 70 अंश सेंटीग्रेड होते, तापमान कमी करण्यासाठी, पेंढ्याचा ढीग उलटा केला जातो. दुसऱ्या दिवशी आणि 5 दिवसांनी पुन्हा तापमान तपासा

• पत्रकार बनला डिजिटल शेतकरी, डोळे ऍग्रो फार्मची यशस्वी कहाणी
• Post Office Monthly Income Scheme : पोस्ट ऑफिसची ‘ही’ योजना तुम्हाला देईल कमी गुंतवणूक, अधिक नफा
• Plastic Rice : तुम्हीही प्लॅस्टिकचा तांदूळ खाता आहात का? या 5 पद्धती वापरून घरी ओळखा

मशरूम कसे पेरायचे ?
मशरूम पेरण्यापूर्वी, भिजवलेला पेंढा पसरवावा, जेणेकरून पाणी आणि ओलावा राहणार नाही. यानंतर पॉलिथीन पिशव्यांमध्ये पेंढा टाकून मशरूमच्या दाण्यांची फवारणी करावी लागते. दाणे पसरल्यानंतर पुन्हा पेंढ्याचा थर लावला जातो, त्यानंतर बिया पुन्हा शिंपडल्या जातात. यानंतर पॉलिथिन पिशवीच्या दोन्ही कानाला छिद्रे पाडावीत जेणेकरून जास्तीचे पाणी बाहेर पडेल. या पिशव्या अशा ठिकाणी ठेवल्या जातात जिथे हवेचा वावर खूपच कमी असतो.

बियाणे कोठून मिळवायचे :
मशरूम लागवडीसाठी वापरल्या जाणार्‍या बियांना स्पॉन म्हणतात. चांगल्या प्रतीचे बियाणे मिळविण्यासाठी कृषी विद्यापीठाच्या वनस्पती रोगशास्त्र विभागात किमान एक महिना अगोदर बुकिंग करा, जेणेकरून बियाणे तयार करून तुम्हाला वेळेवर देता येईल. याशिवाय, तुम्ही कृषी केंद्रे, बाजार किंवा इंडियामार्ट, अॅमेझॉन इत्यादी ऑनलाइन वेबसाइटवरून मशरूम बियाणे खरेदी करू शकता, जिथे मशरूम ₹ 80 ते ₹ 120 प्रति किलो या किमतीत उपलब्ध आहेत.

मशरूम लागवडीसाठी सरकारी अनुदान :
भारत सरकार मशरूम लागवडीसाठी अनुदान देते. योजनेंतर्गत महिलांना 50 टक्के तर पुरुषांना 40 टक्के अनुदान मिळते. त्याचबरोबर शेतकऱ्यांना उद्योग उभारणीसाठी 1 लाख ते 10 लाखांपर्यंतचे अनुदान मिळते. याचा लाभ घेण्यासाठी तुम्ही कृषी विज्ञान केंद्राशी संपर्क साधू शकता
मशरूम लागवडीचे प्रशिक्षण- अनेक विद्यापीठे आणि कृषी संबंधित क्षेत्रे मशरूम लागवडीचे प्रशिक्षण देतात. तुम्ही तुमच्या जवळच्या शेतकरी मदत केंद्राला भेट देऊन मशरूम शेतीबद्दल माहिती मिळवू शकता. कृषी विज्ञान केंद्रामध्ये तुम्हाला मशरूम लागवडीसंबंधी 14 दिवसांचे प्रशिक्षण दिले जाते आणि प्रशिक्षणाच्या शेवटी तुम्हाला प्रमाणपत्रही दिले जाते.

कमी खर्च, जास्त नफा :
मशरूम हे कमी खर्चाचे, जास्त नफा देणारे पीक आहे. जर तुम्ही लहान शेतकरी असाल तर तुम्ही फक्त 10 ते 50 हजार रुपयांमध्ये शेती करू शकता. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही घरबसल्या मशरूमची शेती सुरू करू शकता आणि महिन्याला 10 ते 15 हजार कमवू शकता. मोठ्या क्षेत्रावर शेती केल्यास दरमहा 40 ते 50 हजार नफा वाढू शकतो.

मशरूम कुठे विकू शकतात :
मशरूम विकण्यासाठी सर्वोत्तम ठिकाण म्हणजे सब्जी मंडी, जिथे तुम्हाला मशरूमसाठी चांगली किंमत मिळेल. याशिवाय तुम्ही हॉटेल व्यावसायिकांशी संपर्क साधून त्यांना तुमची पिके विकू शकता. अनेक कंपन्या मशरूमचे वेगवेगळे पदार्थ बनवतात, जर तुम्ही मोठे शेतकरी असाल तर तुम्ही अशा कंपन्यांशी करार करू शकता.

शेती विषयक बातम्या, शासकीय योजना, महत्वाची माहिती मोबाईलवर मोफत मिळवण्यासाठी आमचा WhatsApp ग्रुप आजच Join करा : https://instabio.cc/krushidootgroup